Akran Zorbalığı; Tanımak, Önlemek ve Durdurmak

Artan akran zorbalığı ve şiddet haberleri ebeveynleri gün geçtikçe daha da tedirgin ediyor. Zorbalık her ne kadar kolay fark edilir olarak düşünülse de bazı çocukların zorbalığa maruz kaldıklarını veya zorbalık yaptıklarını gizleyebilecekleri göz ardı edilmemelidir. Bunun için ebeveyn gözlemi oldukça önemlidir.

Akran zorbalığı bir öğrencinin diğer öğrenciye sürekli bir şekilde fiziksel, sözel, duygusal veya siber olarak zarar verici ve saldırgan davranışlar sergilemesidir. Davranışın akran zorbalığı olarak tanımlanabilmesi için kasıtlı, devamlı olması, zorba ve kurban arasında güç dengesizliği yaşanması gerekmektedir. 

Zorbalık duygusal, sözel, fiziksel, siber olmak üzere farklı şekillerde gerçekleşebilir. Duygusal zorbalık; görmezden gelme, gruptan dışlama, hakkında dedikodu yayma, diğer arkadaşlarıyla arkadaşlık kurmasını engellemeyi içerir. Sözel zorbalık; lakap takma, alay etme, kötü söz kullanma olarak tanımlanır. Fiziksel zorbalık ise vurma, itme, zarar verme, arkadaşlarının eşyalarına zarar vermedir. Son olarak teknolojinin hayatımızın bir parçası olması ile birlikte siber zorbalık da ortaya çıkmıştır. Siber zorbalık; sosyal medyada izinsiz arkadaşının bilgilerini ve fotoğrafını paylaşma, arkadaşının internette bazı yerlere ulaşmasını engelleme ve internette tehdit etme, kötü söz kullanma olarak açıklanır.

Zorbalık sürecinde üç farklı rol yer alır. Zorba, Kurban ve zorbalığa uğrayan kurbanın daha sonra zorba olması yani zorba-kurban. Çocuğunuzun zorbalığa maruz kaldığını belirtileri: Akademik olarak düşüş yaşaması, okula gitmek istememesi, benlik algısında ve özgüvende düşüş, kaygılarının artması, içedönüklük, uyku sorunları yaşamaya başlaması, depresyon, somatik yakınmalar (karın ağrısı, baş ağrısı gibi fiziksel belirtiler).

Zorbalık ciddi ve hemen müdahale edilmesi gereken bir durumdur. Akran zorbalığı yaşanması durumunda okulun önleyici ve krize müdahale odaklı çalışmaları yanı sıra ebeveynlerin de sürece katılması önemlidir.

Çocuğunuz Zorbalık Davranışı Sergiliyorsa Ne Yapabilirsiniz?

• Çocuklar ebeveynlerini örnek alırlar. Bu nedenle evde şiddetsiz iletişim sağlanması önemlidir. Araştırmalar otoriter ve katı kuralların hakim olduğu evde büyüyen çocukların saldırganca davranışlar sergilediğini göstermektedir. Aile içerisinde çocuğun da söz hakkı olduğu, ilgi gördüğü ve anlaşıldığı bir ortam sağlanması önemlidir.
• Ebeveynleri tarafından her istediği yapılan ve yanlış davranışlarının üzeri örtülen çocuklar zorbalık davranışı sergileyebilmektedirler. Çocuklara dış dünyada her zaman istediklerini elde edemeyeceklerini, kuralların ve sınırların var olduğunu öğretmek sağlıklı bir gelişim için önemlidir.
• Yeterince ilgi göremeyen, aile içerisinde yalnız hisseden ve kendini ifade edemeyen çocuklar da zorbalık ile kendini anlatmaya çalışabilir. Çocuğunuzla daha sık vakit geçirebilir, onu dinleyebilir ve anlaşıldığını hissettirebilirsiniz.
• Çocuğunuza kendini başka şekilde ifade edebileceği beceriler öğretebilirsiniz.
• Çocuğunuzu suçlamadan ve cezalandırmadan bu davranışları sergilemesinin altında yatan sebepler çocuk ile konuşulmalıdır.
• Bu davranışını onaylamadığınız kesin ve net bir şekilde belirtilmelidir.
• Aile içerisinde veya dışarıda bu davranışı örnek aldığı birilerinin olup olmaması araştırılmalıdır. Aile içerisinde var ise bu kişi uyarılabilir.
• Çocuğunuzla fiziksel gücü yüceltecek ve destekleyecek şekilde konuşmamanız gerekmektedir. Bir arkadaşıyla kavga ettiğinde karşılık verme durumunda “Aferin” gibi kelimeler kullanılmamalıdır.

Çocuğunuz Zorbalığa Maruz Kalıyorsa Ne Yapabilirsiniz?

• ‘Helikopter ebeveynlik’ dediğimiz aşırı koruyucu ebeveynlik tutumu sergileyen ailelerde yetişen çocukların zorbalığa maruz kalma olasılıkları daha yüksektir. Ebeveynlerin çocuklarına kendilerini ifade edebilecekleri, kendi sorumluluklarını üstlenebilecekleri bir ortam sunmaları gerekmektedir.
• Bu durumu kendisinin çözmesi gerektiğini söylememelisiniz. Çocuğunuzun duygularını ve yaşadıklarını paylaşmasına izin verin. Anlaşıldığını ve bunu çözmek için yalnız olmadığını hissettirmelisiniz.
• Zorbalık yaşadığını öğrendiğinizde ilk önce kendi tepkilerinizi kontrol etmelisiniz. Aşırı tepki göstermeyin, duygularınızı kontrol edebilmeniz çocuğunuza rol model olabilmeniz için önemlidir.
• Zorba-Kurbanların oluşmasının nedeni kişinin kendisini zorbalık yaparak koruyabileceğini düşünmesidir. Çocuklar “Sen de karşılık ver”, “sen de ona vursaydın.” gibi sözlerle şiddete yönlendirmemeli veya suçlanmamalıdır.
• Akran zorbalığı ile mücadele edebilmek için bu durumu okuldaki gerekli kişilerle paylaşabilirsiniz. Eğer çocuğunuz kimseyle paylaşmamanızı isterse, bunun zorbalık davranışı sergileyen kişiyi korumak anlamına geleceğini ifade edin.